هویت چیست؟ و مهمتر از آن اینکه من کیستم؟

این قبیل سوالات از پایه‌ای ترین سوالات دوران زندگی انسان است. انسان می‌تواند در تمام زندگی خود با شناخت هرچه بیشتری که نسبت به خود و اطرافیانش (جامعه) پیدا می کند، به این سوالات پاسخ دهد.

البته که در دوران نوجوانی و جوانی تکوین هویت از اهمیت بالایی برخوردار است. یک نوجوان با تشخیص تفاوت ها و شباهت های مابین خود و افراد جامعه امکان نحوه ی ارتباط  با دیگران را پیدا می کند. و قابلیت بیشترین تاثیرپذیری بر شکل گیری هویت نیز در این سنین است. ئس لازمه ی توجه زیادی است.

از مهمترین بخش هایی که در شکل گیری و تعیین هویت یابی افراد نقش بسزایی دارد، هویت دینی است. که به عنوان یک هویت اجتماعی در نظریات علوم اجتماعی مورد توجه بوده است.

می توان گفت هویت دینی از تاثیرگذارترین عوامل همبستگی اجتماعی در جوامع است. مخصوصا در جوامی که دین از ارکان جامعه محسوب می شود. همین گونه که مذهب و معنویت از دیرباز جایگاه ویژه ای در فرهنگ ایرانی داشته است بنابراین بررسی نقش هویت دینی حائز اهمیت فراوان است.

اولین جامعه ی کوچکی که هویت در آن شکل می‌گیرد خانواده است بنابراین ارزش‌ها و باورهایی که از طریق خانواده به فرزندان انتقال می‌یابد بر هویت دینی بسیار اثرگذار است؛ این وظیفه‌ای بس خطیر برعهده والدین است که فرزندان خود را از کودکی با آموزه های دینی آشنا سازند. تا مفاهیم دینی در کودکان نهادینه شود.

مسئله حجاب

یکی از مهمترین ارکان هویت دینی حجاب است. حجاب به معنای پوشش است و هم درمورد مردان و هم زنان حدود مشخصی دارد. حجاب را می‌توان هم به عنوان پوشش ظاهری درنظر گرفت، هم پوشش باطنی. حجاب فقط معنی پوشش ظاهری ندارد، در واقع کسی که بر آنچه چشمانش می بیند یا گوش هایش می شوند کنترل داشته باشد هم حجاب تلقی می شودکه در جامعه دینی باید رعایت شود.

شاید برخی افراد خرده بگیرند که رفتارهای مبنی بر دین شخصی می باشد اما باید پاسخ داد که ، در جامعه اسلامی فرهنگ دینی ستون ها را شکل می دهد، و در اثر آن رفتارها و باورها شکل می گیرد. رفتارهای دینی گاه شخصی  درونی هستند و گاه بیرونی که در صورت بروز رفتار نابهنجار آثار زیان باری بر جامعه خواهد گذاشت.

چنانچه پیامبراکرم (ص) در این باره فرموده است: «ان المعصیه اذا عمل بها العبد سرا لم تضر الا عاملها و اذا عمل بها علانیه و لم یغیر علیه اضرت بالعام» همانا هنگامی که گناهی پنهانی باشد، جز گناه کار آسیب نمی بیند و هنگامی که آشکارا باشد و اعتراض و تغییری بر ضد آن نشود، به همه مردم آسیب می‌رسد.

بنابراین جامعه باید در راستای سلامت روانی شهروندان، برنامه‌ریزی‌های مناسب را انجام دهد.

در طول تاریخ نیز حجاب از مهمترین ارکان جنبش‌ها در جوامع بوده است، در زمان رضاخان هم مبارزه با حجاب سعی در متزلزل کردن پایه‌های اسلام در میان خانواده‌ها را داشتند.

مردم در قیام علیه کشف حجاب در دوران رضاخان، پای ایمان و اعتقادات خود ایستادند و نشان دادند که اگر آرمان‌های دینی و اسلامی آنان به خطر بیفتد در این راه جان خود را نیز فدا خواهند کرد. در جوامع دیگر نیز حجاب همیشه امری مهم تلقی می شود. فرانتس فانون در کتاب الجزایر و مسئله حجاب می‌نویسد: «هنوز رؤیای رام کردن جامعه الجزایری به کمک زنان بی حجاب که شریک جرم اشغال گرند، بیرون نرفته است. هر بار که زن الجزایری کشف حجاب می‌کند، در واقع، با این عمل خویش، وجود جامعه الجزایری را با سیستم دفاعی سست بنیاد و باز و متلاشی به اشغال گر اعلام می‌دارد. هر چادری که می‌افتد و هر بدنی که از فشار سنتی چادر نماز، رها می شود و هر چهره‌ای که به نگاه جسور و نا آرام اشغال گر عرضه می‌شود، برگردان این معناست که الجزایر به انکار وجود خویش آغاز کرده و هتک ناموس را از جانب اشغال‌گر پذیرفته است».

تا حدی به اهمیت امر حجاب به علت نقش داشتن در تشکیل هویت دینی و همچنین نقش داشتن در یک جامعه پرداختیم. اما در شهر قم چه فعالیت هایی در این راستا صورت گرفته است؟

جایگاه شهر قم در اشاعه فرهنگ دینی

شهر قم از دیرباز بستر گسترش فرهنگ دینی بوده است. و در دوره های مختلف با اجرای برنامه های گوناگون مسئله حجاب را نهادینه کرده است. درواقع مهمترین بخش در شکل¬گیری هویت دینی، نهادینه کردن باورها و ارزش هاست. در استان قم با انجام فعالیت مختلف این هدف دنبال شده است. که در اینجا به بررسی برخی فعالیت های انجام شده در استان در این راستا می پردازیم.

نهادینه سازی باورهای دینی بعد از خانواده برعهده مدارس است. زیرا هویت یک فرد به ویژه در دوران نوجوانی شکل می¬گیرد که فرد در¬بستر آموزشی است. چنانچه پیامبر گرامی فرموده¬اند:« مثل الذی یتعلم فی الصغر کالنقش فی ‌الحجر» میال دانشی که در کودکی آموخته شود، مثل حک کردن نقشی بر سنگ است.

سازمان آموزش و پرورش با برگزاری مراسم‌های مختلف از جمله جشن‌ها و مسابقات مختلف در مدارس به مسئله حجاب توجه ویژه‌ای کرده است. یکی دیگر از فعالیت های بسیار اثر گذار روی کودکان، تاسیس مهدکودک هایی با برنامه های مشخص مربوط به آموزه های دینی از جمله حجاب است. که در استان قم برنامه های مختلفی در مهدکودک ها در این زمینه انجام می شود.

همچنین رسانه که نقش بسیار پررنگی در این زمینه دارد. با اجرای برنامه های مختلف با مشارکت خانم های با حجاب نشان از این دارد که حجاب یک محدودیت نیست.

خوشبختانه بانوان استان قم همیشه در دفاع از حجاب در صحنه های مختلف حضور داشته و مفهوم حجاب را در سطح استان و شور گسترش داده اند. در استان قم با برگزاری نمایشگاه ها، همایش ها، سخنرانی‌ها و … به بررسی جوانب مختلف داشتن حجاب و همچنین ضررهایی که به یک جامعه بد حجاب و بی حجاب تحمیل می شود پرداخته شده است. همچنین تعیین کردن روزی مخصوص برای ” عفاف و حجاب” اهمیت این امر را بیش از پیش عیان می کند. بانوان قمی در این روز تجمع می کنند و با دفاع از حجاب و حریم خانواده در جامعه فرهنگ عفاف و حجاب را در بین مردم تقویت می کنند.

از راه‌های دیگر آموزش مفاهیم دینی از جمله حجاب، آموزش غیر مستقیم است. درواقع بر اساس آموزه‌های قرآن کریم یکی از مهم‌ترین راه‌های آموزش دین به کودکان آموزش غیرمستقیم است.

به طور مثال یک روش غیرمستقیم یعنی قصه‌گویی و بیان داستان زندگی انبیای الهی و رسول خدا(ص) که در خود استفاده شده است. از سویی بر این واقفیم که اسباب‌بازی‌ها در زندگی و رشد شخصیتی کودکان اثر مهمی دارند پس با عروسک‌ها و اسباب‌بازی‌ها و نوع پوشش آن‌هاست که می‌توان مفاهیم دینی را به کودکان آموزش داد. درواقع می توانیم به جرئت بگوییم که عروسک و نوع پوشش عروسک در شکل‌دهی به شخصیت کودک نقش مهمی دارد.

چرا که کودکان در آینده به شیوه عروسک و اسباب‌بازی‌های خود که قهرمانان آن‌ها در زندگی هستند، لباس پوشیده و رفتار می‌کنند. برهمین اساس نیز طرح حلقه «دوخت لباس عروسک» برای کودکان در حرم حضرت معصومه (س) تشکیل شده است. در این حلقه آموزشی، خادمان به کودکان کمک می‌کنند که برای عروسک‌های خود روسری، چادر، مقنعه و لباس بلند بدوزند. کودکان درقالب این حلقه به¬صورت غیرمستقیم با آداب پوشش اسلامی آشناشده و متوجه تفاوت حجاب و بی‌حجابی می‌شوند.

به عنوان یکی دیگر از فعالیت های استان قم در راستای حجاب می توان برگزاری نمایشگاه “حجاب و عفاف” را نام برد. در این نمایشگاه بانوان می توانند شاهد رونمایی از محصولات مختلف مرتبط با حجاب باشند.

استان قم می‌تواند با برگزاری طرح های مختلف در زمینه گسترش فرهنگ حجاب پیشرو باشد. و همچنین با بهره گیری از نظر اساتید صاحب نظر در این حوزه روش های و طرح های نو و بدیع را به مرحله اجرا درآورد، از قبیل برگزاری همایش‌های دوره ای با موضوع حجاب و همچنین پرداختن به ضررهای بدحجابی و بی حجابی، برگزاری مسابقات کتابخانی در زمینه هویت دینی و حجاب در سطح استان یا کشور، ساختن مستندات مربوط به زنان با انتخاب حجاب از دیگر کشورها و زنان موفق با حجاب، برگزاری جشنواره هایی مربوط به دختران و حجاب آن ها که با اهدای جایزه همراه باشد و…

در پایان باید گفت هنجارهای اجتماعی مانند رعایت حجاب در جامعه، ممکن است با ایجاد قوانین دستوری به صورت مقطعی و موقتی حل شود اما هر امری که می‌خواهیم در جامعه دوام داشته باشد، باید برای آن فرهنگ‌سازی شود. همچنین جهت نهادینه سازی، مسئله حجاب باید از همه توانایی ها و امکانات موجود در نهادهای مختلف بهره گرفت. از مراکز آموزشی آموزش و پرورش، حوزه ها، دانشگاه ها، نهادهای فرهنگی و… تا مراکز رسانه ای. همه ی نهاد ها در رسیدن به هدف مورد نظر نقش بسزایی دارند.

انتهای پیام/