نقش امام هادی(ع) در انکار و رد غالیان
نقش امام هادی(ع) در انکار و رد غالیان

«غالیان» مطالبی را به امامان معصوم نسبت می‌دادند که دل از شنیدن آنها مشمئز می‌شد اما به خاطر انتساب به ائمه(ع) کسی هم جرأت انکار آنها را نداشت، گروهی که امام هادی(ع) به مقابله جدی با آنها برخاست.

 

پانزدهم ذی الحجه سالروز میلاد امام علی النقی(ع) مشهور به امام هادی، است، دهمین ولی امر بعد از نبی مکرم اسلام(ص) که البته مانند اجداد شریفش، فرصت تشکیل حکومت نیافت اما از هر فرصتی برای بیان حق ولو در ظاهر به ضرر خویش استفاده کرد.

یکی از مهمترین این مسائل، برخورد جدی ایشان با «غالیان» بود؛ گروهی که در زمان حیات ایشان حضوری جدی در مباحث فکری و عقیدتی جامعه داشتند و خود را جزو نزدیکان امام هادی(ع) معرفی می‌کردند اما در باطن، دشمن تشیع بودند زیرا عقایدی داشتند و مروج اندیشه‌ای بودند که خطر آن از دشمنی بنی عباس کمتر نبود.

احمد بن محمد بن عیسی از شاگردان امام جواد(ع) و امام هادی(ع) که در سده سوم قمری در شمار بزرگان شهر قم بود در نامه‌ای به امام دهم می‌نویسد: غالیان مطالبی را به شما نسبت می‌دهند که  دل‌ها از شنیدن آنها مشمئز می‌شود و از طرفی چون به ائمه منسوب است، کسی جرأت انکار و رد آنها را هم ندارد».

کار غالیان تنها به توصیفات عجیب و غیر واقعی از ائمه اطهار(ع) محدود نمی‌شد، آنها حتی برخی از واجبات و محرمات را نیز به شکلی دیگرگونه و به دلخواه خود تأویل می‌کردند.

فتح بن یزید جرجانی یکی از غالیانی بود که نسبت‌های عجیب به امامان شیعه می‌داد؛ او می‌گفت: «خوردن و آشامیدن با مقام امامت سازگار نیست و امامان نیازی به خوردن و آشامیدن ندارند» ولی امام هادی(ع) در پاسخی به اظهارات با استناد به زندگی عادی و انسانی پیامبران پیشین، فرمودند: هر جسمی چنین است جز خدا، که جسم را جسمیت بخشیده است.

علی بن حسکه از دیگر کسانی به شمار می‌رفت که غالی‌گری را از حد گذرانده و مقام الوهیت برای امام هادی(ع) قائل بود. امام هادی(ع)، در پاسخ به نامه سهل بن زیاد، از غلو او خبر داده، وابستگی علی بن حَسَکه به اهل بیت را رد کرده، سخنان او را باطل شمرده و از شیعیان خواستند از او دوری کنند.

امام علی النقی(ع) همچنین در نامه‌ای از ابن بابا قمی دیگر غالی آن دوره بیزاری جسته و فرمودند: او فکر می‌کند من او را فرستاده‌ام و او باب من است در حالیکه شیطان وی را گمراه کرده است.

ابن حاتم یکی دیگر از بزرگان غالیان بود که روایات بسیاری از او در کتب روایی نقل شده و به همین دلیل خطر بزرگی برای تشیع محسوب می‌شد؛ امام هادی(ع) بارها و در پاسخ به شیعیان، او و عقایدش را رد کرد و در تبیین و روشنگری پیرامون توصیفات اغراق‌آمیز او بیانات صریحی داشت.

یکی دیگر از وجوه مبارزه امام هادی(ع) با غالیان و عقاید آنها، دفاع ایشان از کسانی بود که به اشتباه جزو غالیان شمرده می‌شدند، به عنوان مثال هنگامی که قمی‌ها محمد بن اورمه را به اتهام غلو از قم اخراج کردند نامه‌ای از امام دهم در دفاع از او خطاب به مردم قم نوشته شد و بدین اعتبار، او از اتهام غلو تبرئه شد.

  • نویسنده : زهرا زنگنه