ساختمانهای سر به فلک کشیده در محلههای قدیمی، این روزها به مشکلی جدی در نمای شهری قم تبدیل شدهاند.
این روزها اگر سری به برخی محله های بالا نشین قم بزنید پدیده ای شما را متعجب می کند محله های که با ساختمان های سر به فلک کشیده با نماهای رومی خط آسمان را مخدوش کرده و از زیبایی طبیعی محله به شدت کاسته به گونه ای که می توان نام این مناطق از شهر قم را محله های بی آسمان نامید. درواقع نمای ساختمان تفاوت میان سلیقه هارا در شهر آشکار می کند؛غافل از این که نمای ساختمانی به غیر از سلیقه فردی بیانگر نماد معماری و شهرسازی آن شهر می باشد. در حال حاضر نمای ساختمآنها به صورت سلیقه ای مطابق با سلیقه و امکانات مالک آن انتخاب می شود ولی از آنجاییکه نمای ساختمان بخشی از منظر شهر می باشد انتخاب نماهای زشت و یا ناهماهنگ ابتدا ساکنین و سپس گردشگران را دلزده می کند.
نما زبان گویای ساختمان با محیط اطراف آن محسوب میشود. بنابراین اجرای صحیح و اصولی آن یعنی تقویت و تحکیم ساختمان و قدرت بیان آن.
یکی از طرحهای کلاسیک در طراحی نمای ساختمانهایی که در سالهای اخیر اجرای آن بسیار مرسوم شده است نمای رومی است.
در روم باستان ساختمانها عموما از سنگ ساخته میشدند و در نمای ورودی آنها ستون های بزرگ و غول پیکر برای افزایش ابهت ساختمان استفاده می شد. مصالح اصلی در طراحی نما رومی سنگ مرمر، تراورتن، گرانیت و گاهی سیمان سفید است. اصلی ترین این مصالح برای ساخت نمای رومی، سنگ مرمر می باشد. زادگاه نمای رومی کشور ایتالیاست و ایتالیایی ها از دوران روم باستان علاقه زیادی به استفاده از سنگ مرمر در ساختمان سازی، کارهای هنری دارند.
برخی معماران معتقد هستند نمای رومی یک نمای کاملا خشک و بیروح است درحالیکه در معماری ایرانی – اسلامی نما باید دارای سادگی با مصالحی متناسب همچون کاشی بوده و دارای معنا و مفهوم خاصی باشد.
نمای رومی نه تنها به روح شهر آسیب می زند بلکه تهدیدی بزرگ برای شهر زلزله خیزی مثل تبریز است. با توجه به اینکه ساختمانهای ما با آجر سفالی ساخته میشوند و نمای رومی سنگی است که روی سفال میآید نصب سنگ روی آجر سخت است، نماکاران حتی با پیچ سنگها را با استحکام بیشتری نصب میکنند، اما در طول زمان سیمانی که لای آجر و سنگ قرار گرفته، میتواند سنگ را رها بکند.
به گفته متخصصان در نمای رومی عموماً از سنگ تراورتن استفاده میشود. این سنگ در برابر تغییرات دما استحکام کمی دارد و دارای منافذ زیادی است و به سادگی آب را به خود جذب میکند و یخ زدن این آب جذبشده باعث ترکیدن سنگ میشود.
بسیاری از ساختمانهایی که با این سنگ پوشیده میشوند بعد از مدتی نمای بسیار زشت و ناهماهنگی پیدا میکنند. بارانهای اسیدی در شهرهایی با آلودگی هوا، معمولاً سنگ تراورتن را که سنگی آهکی است، میشوید و کثیف میکند.
رواج سبک فرهنگی دیگر کشورها و فاصله گرفتن از فرهنگ ایرانی – اسلامی، ابراز حس تفاخر و رواج سندروم کاخ نشینی، ترویج اختلاف طبقاتی، عدم تطابق با سازههای طراحی شده و وزن سنگین تحمیل شده به بنا از جمله معضلاتی است که در اجرای نمای رومی با آن روبرو هستیم.
آنچه که تاکید بر آن ضروری بوده این است که الگوی معماری ساختمانها باید بر اساس آموزهها و مبانی نظری معماری و شهرسازی ایرانی – اسلامی ترسیم شده باشد.
معماری ساختمآنهای در ایران، معماری منحصر به فردی است که نباید فراموش شود. این الگو دارای ویژگیهایی است که منطبق با شرایط محیطی،دین، فرهنگ و سبک زندگی در کشورمان است.
نگاهی به وضعیت این روز های شهر قم نشان از آن دارد که معماری شهری و نمای ساختمانهای در حال ساخت نه تنها بویی از گذشته، فرهنگ و سبک زندگی این مردم نبرده و دچار نماهای تقلیدی از فرهنگ های دیگر شده است، بلکه بهم ریختگی و بی نظمی در نماها نیز آسیب بسیاری در فرهنگ شهری و برداشت منفی مخاطب تازه وارد به شهر خواهد داشت.
باید پرسید آیا مسئولین شهری و استانی علاوه بر دغدغه ی اماکن تاریخی نباید برای مدیریت آن چه که در حال حاضر در دست خودشان هست فکر و برنامه ای داشته باشند؟ آیا این به هم ریختگی و ایجاد شکاف بین فرهنگ اصیل ایرانی و اسلامی با معماری و نمای ساختمانها در قم ، آسیبزا نیست؟ آیا این نماها خود نابود کننده تاریخ و هویت شهر قم نیستند؟ شهرداری قم دو سالی است که به جد تصمیم دارد نمای ساختمآنهای شهر را بهبود ببخشد و مانع از افزایش نمای رومی شود هرچند که با توجه به اوضاع وضعیت نمای رومی در شهر قم دیر است اما معتقدیم ماهی را هر وقت از آب بگیریم تازه است.
- نویسنده : زهره مهرنوروزی